Hoofdmenu

De menselijke maat: een goed gesprek met Job Cohen en Gijs Scholten van Aschat

22-03-2021
819 keer bekeken

Op deze pagina lees je over de laatste ontwikkelingen en activiteiten van het kennisknooppunt Participatie. Wil je hiervan op de hoogte blijven? Meld je dan aan voor de nieuwsflits met de onderstaande knop!

Blijf op de hoogte  

Sinds het rapport van de ‘Commissie Van Dam' over de toeslagenaffaire is ‘de menselijke maat’ een vaak gehoord buzzwoord in Den Haag. Gaat de politieke roep om ‘de menselijke maat’ terug te brengen ons helpen? En wat bedoelen we er precies mee?

Directeur Participatie Erik Pool sprak dinsdag 9 maart met Job Cohen, acteur Gijs Scholten van Aschat en andere geïnteresseerden over dit actuele vraagstuk.

Volgens Job Cohen houden regels niet altijd rekening met specifieke omstandigheden, onder andere zaken waar men van te voren niet aan gedacht heeft. Dit wordt de menselijke maat genoemd. De vraag hierbij is hoe je, wanneer je binnen de regelgeving moet blijven, je toch iets kan doen wat niet op die regelgeving gebaseerd is. Dan kom je uit bij discretionaire bevoegdheid. Job Cohen had destijds als staatssecretaris van Justitie de ‘discretionaire bevoegdheid’ om een asielzoeker toch een status te geven, terwijl de wet iets anders voorschreef. Maar hoe doe je dit nou op een verantwoorde manier? Volgens Job moet je voortdurend in de gaten houden of je een afwijkende beslissing kunt nemen en dit ook goed moet kunnen beargumenteren. Discretionaire bevoegdheid is echt bedoeld voor uiterste noodgevallen.

Gijs benoemt: ‘De problemen rondom de menselijke maat zijn ontstaan door een doorgeslagen efficiency die al twintig jaar door ons land waart’. Of je nou naar de overheid of het bedrijfsleven kijkt, volgens Gijs zie je dat de neiging naar efficiency en het uitsluiten van menselijke contact ervoor zorgt dat er helemaal geen menselijke maat meer is. Zodra er van mens tot mens contact is over een probleem, ontstaat de menselijke maat. In grote delen van de samenleving ontbreekt dit contact. Een vraag die tijdens de webinar via de chat aan de orde komt: ‘Is dit voldoende voor de menselijke maat? Dat er naar je wordt geluisterd?’ Gijs haalt een verhaal aan van een Spaanse dichter, die ooit zei: ‘Je hebt maar twee dingen nodig, de ogen en de stem van iemand. Dat is de ultieme communicatie’.

Kan de ‘menselijke maat’ eigenlijk wel lukken als je een overheidsorganisatie bent en met duizenden Nederlanders tegelijk moet communiceren? Job herkent het probleem om in ambtelijk werk maatwerk te kunnen toepassen. Volgens Gijs worden ambtenaren afgerekend op hun efficiency in plaats van oog hebben voor de menselijke maat. Ambtenaren moeten targets halen en die zitten door de hele overheid heen. Job benoemt een voorbeeld van sturingsdwang, namelijk de vijf-minuten registratie in de thuiszorg. In 2009 probeerde Job dit af te schaffen, maar in 2021 is dat nog steeds niet doorgevoerd. Job: ‘Het past de analyse van Gijs. We zijn zo ontzettend bezig met rekenen en met targets. We moeten echter luisteren naar de mens en niet naar het systeem’.

We moeten de regels simpeler maken, dan heb je ook veel minder mensen nodig. Hoe simpeler je de regels maakt, hoe makkelijker het is om te menselijke maat te herstellen, legt Gijs uit. Dit vraagt wel om een grote professionaliteit bij degene die de regels uitvoeren, reageert Job. Gijs denkt overigens dat dit probleem niet bij de ambtenaar ligt, maar in het systeem waarin iemand niet eens de mogelijkheid heeft om iemand op te bellen en te zeggen: ‘Ik heb uw mail gekregen, hoe zit dit nou precies?’

Een aanwezige in de chat vindt dat je moet pleiten voor bepaalde zaken waar je voor staat. Geduld hebben kan soms heel erg lonen. Volgens Job en Gijs is het belangrijk dat er mogelijkheden zijn om goed naar mensen te luisteren. Tevens is Job Cohen van mening dat ambtenaren in hun werk gebruik moeten maken van de officieel geregelde ‘discretionaire bevoegdheid’. Probeer te organiseren dat je met een groep ambtenaren bespreekt wat de ingewikkelde gevallen zijn. En geef deze informatie vervolgens door aan hogere bestuurders. Gijs legt uit dat het belangrijk is om in dit soort situaties medestanders te vinden. Als je samen optreedt ben je minder kwetsbaar. Hier sluit Job zich bij aan. ‘Ik denk dat het in sommige gevallen van moed getuigt als je tegen de draad in blijft gaan’.

Een vraag die hierop voortborduurt: ‘Hoe moeten we dominante patronen doorbreken die de menselijke maat in de weg zitten?’ Dit begint bij het feit dat je moet luisteren naar mensen. Niet alleen naar degene die met cliënten omgaan, maar ook naar hogere ambtenaren die met hun ondergeschikten in gesprek gaan. Dat is een heel belangrijk criterium voor een behoorlijke bestuurder, aldus Job Cohen.

En dan al veel te snel is het uur al weer voorbij, een waarin we met elkaar de grenzen van de menselijke maat hebben opgezocht en verkend. Het smaakt naar meer en nodigt uit om ook met anderen het gesprek erover te voeren. En daar was deze verdiepingssessie van StudioP dan ook voor bedoeld.

X (voorheen Twitter)

Cookie-instellingen