Dit is een belangrijk aspect dat vaak over het hoofd wordt gezien, maar dat gevolgen kan hebben voor de dynamiek en uitkomsten van een burgerberaad. Deze blog gaat over onze belangrijkste, tussentijdse onderzoeksresultaten over de rol van experts. 

Rol expertkennis en beïnvloeding

Een essentieel onderdeel van deliberatie (beraadslaging) binnen het burgerberaad is toegang tot diverse kennisbronnen en experts (OECD, 2020). De toegang tot expertkennis zorgt voor een gedeeld kennisniveau onder deelnemers. Een gedeeld kennisniveau is een voorwaarde voor een eerlijk speelveld, een situatie waarin deelnemers gelijkwaardig deelnemen aan het gesprek, kortom, een eerlijk en inclusief verloop van een burgerberaad.

Als we het hebben over expertkennis gaat het om 1) toegang tot allerlei (online) informatiebronnen over het onderwerp, zowel voorafgaand aan als tijdens het burgerberaad, 2) het horen van experts, ervaringsexperts en belanghebbenden, 3) excursies en werkbezoeken en 4) het beantwoorden van vragen door experts. Het is belangrijk dat er verschillende informatiebronnen beschikbaar zijn en dat deelnemers zelf bepalen van welke experts of informatiebronnen zij gebruik willen maken (Brenninkmeijer, 2021)

De betrokkenheid van experts kan echter – bewust of onbewust - leiden tot beïnvloeding van de resultaten. Beïnvloeding door experts kan subtiel zijn maar kan ook expliciet zichtbaar zijn. Soms worden ideeën in de presentaties van experts zonder wijzigingen in adviezen overgenomen. Ook stellen deelnemers in sommige gevallen vragen aan experts over de inhoud van de adviezen: “Wat zouden jullie ons adviseren?” en “Wat zouden jullie opnemen in het advies?” blijkt uit observaties. Een derde voorbeeld van beïnvloeding is de manier waarop experts worden gepresenteerd, bijvoorbeeld het staan op een podium of het dragen van een uniform (o.a. Van Beek et al., 2021).

Is beïnvloeding een probleem?

Dit thema riep veel vragen op bij praktijkprofessionals, waarbij vooral afgevraagd werd of beïnvloeding wel voorkomen kan worden en of het wel zo problematisch is: “Het kan toch ook dat de experts ervaring en kennis hebben over dingen die juist beter zouden werken en wat er mist? Hoe erg is het dan als ze een mogelijke oplossing voorleggen aan het burgerberaad?”. Volgens deelnemers creëren experts op een positieve manier een tunnelvisie, zij vertellen wat werkt, wat niet werkt, en hoe het op andere plekken werkt.

Recente studies laten zien dat beïnvloeding door experts in een burgerberaad onvermijdelijk is (o.a. Blijleven, 2022). Dit wordt echter pas een probleem wanneer deelnemers informatie van experts rechtstreeks overnemen zonder dat er ruimte is deze informatie eigen te maken en om te komen tot eigen adviezen binnen het burgerberaad. Een praktijkprofessional merkte op dat het belangrijk is om het burgerberaad zodanig uit te dagen om hun eigen adviezen uit te werken.

Deze bevindingen brengen het spanningsveld aan het licht tussen toegang tot expertkennis als voorwaarde voor een succesvol burgerberaad en de beïnvloeding die hier mee gepaard gaat.

Takeaways: ‘tijd voor reflectie’

Als afsluiter van deze blog delen we de meest relevante takeaways wanneer het gaat om experts en expertkennis:

• Briefing van experts is van belang. Zij dienen op dezelfde manier geïnstrueerd te worden waarbij het belangrijk is dat hun kennis deelnemers moet helpen bij het komen tot adviezen. Eén van de meest fundamentele punten is het afzijdig blijven bij het formuleren van adviezen door deelnemers.
• Het zoveel mogelijk vermijden van beïnvloeding wanneer experts kennisdelen.  Dit kan bijvoorbeeld door deelnemers vragen te laten stellen in plaats van experts te laten presenteren. Maar bijvoorbeeld ook door geen uniforms te dragen en niet op een podium te staan.
• Afwisseling van drie soorten kennis, namelijk ervaringskennis, professionele kennis en wetenschappelijke kennis is essentieel. Het is belangrijk om een onderwerp vanuit verschillende kanten en typen kennis te belichten en deelnemers in staat te stellen om dit te kunnen doen. Overweeg de optie om experts ook te laten bevragen door andersoortige experts om te helpen kennis te duiden en te wegen.
• Na het delen van kennis, is het noodzakelijk dat er in de deliberatie ruimte is om hier kritisch op te reflecteren vanuit de eigen ervaring van deelnemers. Binnen de deliberatie dient genoeg ruimte te worden gemaakt op dit denk- en reflectieproces te doorlopen en de gegeven informatie te kunnen bevragen.

Met deze eerste bevindingen is een eerste stap gezet in de discussie en kennisontwikkeling over dit nog onderbelichte onderwerp. Er is nog veel wat we niet weten over de rol van experts in burgerberaden. Binnen het meerjarig gesubsidieerd onderzoek ‘Duurzame burgerberaden: ontwerpprincipes voor professionals’ is de rol van de experts een van de centrale onderzoeksthema’s. In dit participatieve onderzoek worden ervaringen uit de praktijk en inzichten uit het onderzoek met elkaar verbonden. Met de inzichten uit dit onderzoek worden participatieprofessionals geholpen bij het maken van onderbouwde keuzes bij de organisatie van een burgerberaad.

Deze blog is geschreven door Juliet van Viersen en Christine Bleijenberg in samenspraak met de consortiumpartners van het leernetwerk Marianne van Bochove, Hasse van der Veen (De Haagse Hogeschool), Danique Bredenoort, Gertjan de Groot, Rosa Koetsenruijter, Bob Knoester, Reint Jan Renes (Hogeschool van Amsterdam) en Jikke Eikelboom (De Haagse Hogeschool).

Literatuurlijst

Beek, L., van, Mouter, N., Pelzer, P., Hajer, M., & van Vuuren, D. (2021). The role of experts and expertise in practices of citizen engagement in climate policy: a comparative analysis of two contrasting cases.

Blijleven, W. (2022). Expert, bureaucrat, facilitator: the role of expert public servants in interactive governance. Local Government Studies, 1-20.  

Brenninkmeijer, A. (2021). Eindrapportage adviescommissie Burgerbetrokkenheid bij klimaatbeleid

OECD. (2020). Innovative Citizen Participation and New Democratic Institutions: Catching the Deliberative Wave. Retrieved March 10, 2023 from Innovative Citizen Participation and New Democratic Institutions : Catching the Deliberative Wave | OECD iLibrary (oecd-ilibrary.org)