Op 2 februari 2023 organiseerden het Kennisknooppunt Participatie (ministerie van Infrastructuur en Waterstaat), directie Democratie (ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), de Erasmus School of Social and Behavioural Sciences (Erasmus Universiteit Rotterdam) en het lectoraat Duurzaam Gedrag (Hanzehogeschool Groningen) de POP1-bijeenkomst. Dit is de bijeenkomst voor onderzoekers en praktijkprofessionals op het gebied van participatie om elkaar te ontmoeten, kennis uit te wisselen en indirect om urgente kennisvragen op het gebied van participatie te agenderen.

Het thema van de bijeenkomst was Participatie met oog voor verschil. Elke participatieproces behoeft maatwerk. Toch moeten er ook gedeelde principes zijn die in elk participatieproces een plek krijgen. Onder participatie met oog voor verschil verstaan wij ook de omgang met belangrijke onderwerpen zoals representativiteit en inclusiviteit. Het plenaire gesprek en de workshops sloten zoveel mogelijk aan bij het centrale thema.

Speciaal voor deze bijeenkomst werd door de Hanzehogeschool Groningen een essay geschreven. Dit essay gaat in op de vraag waarom participatie vaak zo lastig is en wat ervoor nodig is om tot succesvolle aanpakken te komen. Aan de hand van diverse praktijkvoorbeelden en reflecties op de wetenschappelijke literatuur, laten de schrijvers zien waarom het belangrijk is dat er voor een goede participatievorm wordt gekozen, waarom in sommige gevallen wordt besloten om geen participatieproces te starten, waarom sommige groepen niet willen en/of kunnen participeren en waarom het lastig is om praktijkervaringen te herhalen

Dit essay is te vinden in onderstaande map met documenten.

Samenvatting uitkomsten bijeenkomst

Uit het plenaire gesprek is een top 5 van gedeelde principes samengesteld die voor ieder participatieproces gelden:

1. We krijgen steeds meer te maken met bottom-up, lokale initiatieven. Wees je er als overheid van bewust wie de belangen-vertegenwoordigers van deze initiatieven precies vertegenwoordigen (bijvoorbeeld bij een duurzaam energie-initiatief). Probeer te kijken wie de personen die niet aan tafel zitten kunnen vertegenwoordigen.
2. Sta stil bij de geschiedenis van de locatie want de ‘voorkant’ van het participatieproces ligt in het verleden. Je kan niet zeggen: wat is geweest is geweest en dat laten we achter ons. Nee: sta er bij stil en heb oog voor wat er speelt in de gemeenschap. Ga die emoties aan en daarover met elkaar in gesprek.
3. Maak de kaders van het participatieproces vooraf transparant als poging om samen met de participanten tot overeenstemming te komen over de scope.
4. Bestuurders kunnen spelen altijd een rol in een participatieproces. Wanneer zij een actieve rol willen spelen moeten zij vooraf nadenken waarom, wanneer en wat zij doen. Ook wanneer zij niet actief zijn in het proces nemen zij ook stelling.
5. Participatie is niet de heilige graal voor elk plan of beleid: we moeten kritischer zijn op het inzetten van een participatieproces. Je moet altijd transparant zijn over wat je wel en niet kan doen. Als er geen werkelijke ruimte is om door middel van het participatieproces invloed uit te oefenen op het plan of beleid organiseer je een teleurstelling. Dan is het legitiem om géén participatieproces te organiseren.

De deelnemers aan de POP1 bijeenkomst hebben ook een aantal onderwerpen voorgesteld waar in de nabije toekomst onderzoek naar zou moeten worden gedaan. Deze onderwerpen zullen, na een verdere uitwerking, opgenomen worden in de landelijke Kennisagenda 2023. De onderwerpen zijn:

• De omgang met conflict in participatieprocessen
• De overwegingen voor de rol van bestuurders in participatieprocessen
• De communicatie over proces en uitkomsten van participatie
• De verhouding tussen representatieve en participatieve democratie
• Het ontwikkelen van praktische vaardigheden van participatieprofessionals

Een volledig verslag is hieronder te vinden in de documentenmap.