Participatie is een containerbegrip en kan afhankelijk van de context verschillende betekenissen hebben. Er bestaat een grote diversiteit aan verschijningsvormen van participatie, waardoor het niet makkelijk is om tot een eenduidige definitie te komen. De definitie die het kennisknooppunt Participatie hanteert komt uit de kennisbasis participatie die is opgesteld door de Erasmus Universiteit Rotterdam en luidt:

“Participatie is een proces waarbij individuen, groepen en organisaties invloed uitoefenen op en controle delen over collectieve vraagstukken, beslissingen of diensten die hen aangaan”

Er is pas sprake van participatie wanneer invloed en/of controle wordt overgedragen aan de participanten. Bijvoorbeeld doordat mensen meedenken, meebepalen of zichzelf organiseren. Daarmee worden vormen als informeren, marketing en nudging aangemerkt als non-participatie. Verder is het element ‘collectiviteit’ van belang. Er is pas sprake van participatie als het vraagstuk voorbijgaat aan een individueel belang. Het gaat dus niet om het plaatsen van een dakkapel op een woning, maar bijvoorbeeld om de herinrichting van een wijk of het opstellen van een omgevingsvisie, een vraagstuk dat breder speelt.