Een burgertoets is een groep gelote burgers die samen een beleidsvoorstel beoordelen. Ze bespreken wat wel en niet werkt en geven gezamenlijk advies aan de overheid.
Let op: Bij alle participatievormen zijn er enkele voorwaarden die altijd belangrijk zijn. Bekijk de algemene voorwaarden voor participatiewerkvormen hier.
Een burgertoets is een participatievorm waarbij een diverse groep inwoners actief meedenkt over beleid of maatschappelijke vraagstukken. Deelnemers worden meestal geloot, zodat er een afspiegeling is van de samenleving. Soms kunnen mensen zich ook vrijwillig aanmelden.
De overheid legt een voorstel of beleidsvraagstuk voor. Deelnemers krijgen informatie, spreken met deskundigen en gaan met elkaar in gesprek. Vervolgens brengen zij hun inzichten samen in een advies of aanbeveling. De burgertoets kijkt niet alleen naar wenselijkheid, maar ook naar uitvoerbaarheid en haalbaarheid van plannen.
Een burgertoets kan eenmalig zijn – bijvoorbeeld over een lokaal klimaatplan – maar ook terugkeren rond wisselende thema’s. Vaak lijkt het op een burgerberaad, vooral als deelnemers via dialoog en deliberatie tot een gezamenlijk standpunt komen.
De overheid spreekt vooraf uit wat zij met de uitkomsten doet. Bijvoorbeeld: bespreken in de gemeenteraad of meenemen in besluitvorming. De burgertoets heeft geen formele macht, maar kan wel veel invloed hebben. Een goed opgezette burgertoets vergroot het vertrouwen in de politiek en laat de stem van de samenleving beter doorklinken in beleid.
Een burgertoets gebruik je om beleidsvoorstellen te toetsen aan de praktijk. Je vraagt burgers: is dit voorstel haalbaar, aantrekkelijk en werkbaar in het dagelijks leven?
Een burgertoets helpt om beleidskeuzes te toetsen aan de leefwereld van mensen. Je zet het in als je wilt weten hoe burgers denken over de gevolgen, uitvoerbaarheid en wenselijkheid van een voorstel. Dit gebeurt vaak in een tussenfase: het beleid is in concept, maar nog niet definitief vastgesteld.
Je gebruikt een burgertoets vooral bij onderwerpen die mensen direct raken, zoals wonen, zorg, klimaat of mobiliteit. Juist bij zulke complexe of gevoelige thema’s helpt het om burgers actief te betrekken. Ze signaleren knelpunten of blinde vlekken en brengen perspectieven in die anders misschien onderbelicht blijven.
Een burgertoets kan ook bijdragen aan:
Belangrijk is wel dat je vooraf duidelijk maakt wat er met het advies gebeurt. Wordt het besproken in de raad? Wordt het verwerkt in het beleid? Door dit helder te communiceren, voorkom je teleurstelling en vergroot je de legitimiteit van het proces.
Een burgertoets bestaat uit vier fasen: voorbereiding, deelnemersselectie, uitvoering en terugkoppeling. Hieronder lees je hoe dat in de praktijk werkt.
Bepaal eerst welk beleidsvoorstel je wilt laten toetsen en met welk doel. Stel samen met collega’s en eventueel experts een duidelijk overzicht op van de opties, gevolgen en afwegingen. Zorg dat de informatie begrijpelijk en neutraal gepresenteerd is. Kies vervolgens welke vragen je aan het forum voorlegt: waar moeten ze over oordelen, wat mogen ze aandragen?
Een burgertoets moet een goede afspiegeling van de samenleving zijn. Kies deelnemers via loting, gerichte uitnodiging of een open oproep met selectiecriteria. Let op diversiteit in leeftijd, geslacht, opleiding en achtergrond.
Deelnemers krijgen uitleg over het voorstel en gaan vervolgens aan de slag. Dat kan in een fysieke bijeenkomst, een online sessie of een combinatie daarvan. Soms geven deelnemers individueel hun oordeel, soms gaan ze eerst met elkaar in gesprek. In sommige gevallen wordt het forum georganiseerd als een deliberatief traject, waarin deelnemers via dialoog tot een gezamenlijk advies komen.
Verzamel de uitkomsten, vat ze samen en deel ze met de beleidsmakers. Zorg voor zichtbaarheid: laat zien wat er met de inbreng gebeurt. Koppel ook terug aan de deelnemers en het brede publiek. Dit vergroot het vertrouwen en stimuleert betrokkenheid bij toekomstige participatie.
Een burgertoets kan zowel fysiek als online plaatsvinden. Online participatie verlaagt soms de drempel, bijvoorbeeld voor jongeren. Maar het vraagt extra aandacht voor begeleiding en interactie, omdat online gesprekken sneller oppervlakkig blijven of minder vertrouwen opbouwen. Lees hier meer over de keuze voor digitale of fysieke participatie.
Selecteer een representatieve groep deelnemers: Gebruik loting of een gerichte wervingsstrategie om een diverse groep burgers samen te stellen die de samenleving goed weerspiegelt. Representativiteit is essentieel voor de legitimiteit van de uitkomsten.
Maak beleid begrijpelijk en toegankelijk: Zorg voor heldere en neutrale informatie over het beleidsvoorstel. Gebruik eenvoudige taal, infographics en korte video’s om complexe inhoud inzichtelijk te maken. Overweeg ook een korte toelichting door een onafhankelijke expert.
Zorg voor transparante terugkoppeling: Laat deelnemers en het publiek weten wat er met de uitkomsten gebeurt. Presenteer de resultaten aan beleidsmakers en geef duidelijk aan hoe de bevindingen zijn meegewogen in besluitvorming.
Voor het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties verkenden drie experts in een essay hoe en onder welke voorwaarden een burgertoets op nationaal niveau zou kunnen worden ingericht.
De informatie op deze pagina is gebasseerd op de onderstaande bronnen:
Elliott, J., Heesterbeek, S., Lukensmeyer, C. J., Slocum, N. (2006). Participatieve Methoden: Een gids voor gebruikers. Vlaams Instituut voor Wetenschappelijk en Technologisch Aspectenonderzoek.
Leyenaar, M. (2009). De burger aan zet: vormen van burgerparticipatie, inventarisatie en evaluatie. Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
Tonkens, E. & Hurenkamp, M. (2019). Werknotitie effectieve burgerparticipatie. Universiteit voor Humanistiek.
Van Ostaaijen, J., Wagenaar, C., & Kloos, L. (2018). Wat kan een gemeente met burgerparticipatie? Aanbevelingen voor een handreiking meervoudige democratie. Tilburg University.
Wagenaar, C. (z.d.) Burgerparticipatie in lokale beleidsvorming. Montesquieu Instituut. Geraadpleegd op 13 oktober 2025.
Meld niet werkende link
Vragen? Neem contact met ons op
Je zoekopdracht leverde helaas geen resultaat op. Controleer de spelling of probeer het opnieuw met een andere term.
Deze website maakt gebruik van cookies. Lees meer over cookies in onze cookieverklaring.
Deze cookies verzamelen nooit persoonsgegevens en zijn noodzakelijk voor het functioneren van de website.
Deze cookies verzamelen gegevens zodat we inzicht krijgen in het gebruik en deze website verder kunnen verbeteren.
Deze cookies zijn van aanbieders van externe content op deze website. Denk aan film, marketing- en/of tracking cookies.