De verbinding tussen de deelnemers van een burgerberaad en de samenleving (ofwel de verbinding tussen het minipubliek en het maxipubliek) is belangrijk omdat deze bijdraagt aan de ervaren legitimiteit bij burgers en daarmee de kans vergroot dat adviezen worden overgenomen. Eva Rovers zegt hierover in ‘Nu is het aan ons’ (2022, p.149): “Een burgerberaad is geen achterkamer of eenzaam eiland. Een goed burgerberaad staat in directe verbinding met de samenleving, zowel voor als tijdens en na afloop van het proces.”  

In dit blog bespreken we kort een aantal aspecten van de verbinding met de maatschappij (het maxipubliek) bij burgerberaden over duurzaamheid en de belangrijkste inzichten die tijdens de leernetwerkbijeenkomst van 11 april 2023 naar voren zijn gekomen. Hierbij richten we ons specifiek op burgerberaden die gericht zijn op vraagstukken op het gebied van klimaat en duurzaamheid.

Waarom een maxipubliek?

Onder het maxipubliek worden belangengroepen, beleidsmakers, stakeholders en - vooral - burgers verstaan. Het is belangrijk deze partijen te betrekken bij een burgerberaad omdat zij te maken krijgen met de uitvoering van de adviezen en de gevolgen hiervan ondervinden.

Het maxipubliek kan vanuit verschillende doelstellingen worden benaderd. Het kan gaan om de wens voor actieve input en participatie. Er zijn voorbeelden waarin input van het maxipubliek, bijvoorbeeld visies of de uitkomsten van een grootschalige raadpleging, door het burgerberaad wordt gebruikt tijdens het deliberatieproces. Er zijn ook voorbeelden van burgerberaden waarbij het onderwerp vooraf wordt bepaald door het maxipubliek en voorbeelden waarbij het onderwerp tijdens of achteraf, middels (p)referenda, wordt gevalideerd. Een andere optie is om het maxipubliek alleen te informeren en ze geen mogelijkheid te geven tot het leveren van input. 

Wat zijn de voordelen van een sterk betrokken maxipubliek? Ten eerste vergroot een betrokken maxipubliek de kans dat de adviezen uit het burgerberaad aansluiten bij de wensen en behoeften van de samenleving. Ten tweede hebben betrokken burgers en belangengroepen meer begrip voor het beleid en zullen ze de uitkomsten van het burgerberaad eerder accepteren. Tot slot zijn betrokken burgers en belangengroepen meer geneigd om gedrag te vertonen dat in lijn is met beleid dat is geïnitieerd door een burgerberaad.

De mate waarin aanbevelingen worden ondersteund door het maxipubliek hangt volgens de literatuur af van meerdere factoren (Theuwis & Jacobs, 2022). Voor beleidsmakers en belangengroepen is het belangrijk dat de beslissingen aansluiten bij hun wensen en behoeftes en dat zij de meerwaarde ervan zien. Voor het bredere publiek is het voor de ervaren legitimiteit van belang dat zij de mogelijkheid hebben om keuzes te beïnvloeden. Om de hierboven genoemde doelen te bereiken, zul je het maxipubliek vooraf, tijdens en achteraf bij het burgerberaad moeten betrekken.  

Praktijkervaringen met het betrekken van het maxipubliek

Tijdens de leernetwerkbijeenkomst bleek dat professionals die de burgerberaden organiseren over het algemeen nog weinig bezig zijn met het betrekken van het maxipubliek. Daarnaast viel op dat veel professionals het maxipubliek betrekken vanuit een algemene wens om verbinding te leggen tussen een burgerberaad de maatschappij, maar niet vanuit een specifieke doelstelling. Daarnaast bestaan veel activiteiten die gericht zijn op het betrekken van het maxipubliek uit communicatie- en media-uitingen, maar wordt er bij de keuze voor deze uitingen niet geredeneerd vanuit de motivatie en mogelijkheden van het maxipubliek om daadwerkelijk betrokken te zijn.  

Deelnemer leernetwerkbijeenkomst:

‘’We hadden onze handen vol en hebben niet zo nagedacht over de rol van het maxipubliek in het proces naar het burgerberaad toe’’

Dit leidt tot de vraag op welke manier je als organisator van een burgerberaad meer doelgericht activiteiten kunt opzetten om het maxipubliek te betrekken, en hierbij meer kunt redeneren vanuit het perspectief van burgers en belangengroepen. Dit zorgt ervoor dat zij niet alleen via de (sociale)media kennisnemen van een burgerberaad, maar zich ook echt betrokken voelen en hier naar handelen bijvoorbeeld door input te leveren.

Hoe zorg je ervoor dat het maxipubliek dat input levert daadwerkelijk representatief is voor de bredere samenleving?

Wanneer je vanuit het perspectief van psychologisch en gedragswetenschappelijk onderzoek kijkt naar de betrokkenheid van het maxipubliek over duurzaamheid wordt duidelijk dat een aantal factoren het betrekken van het maxipubliek bemoeilijken. (Itten & Mouter, 2022).

• Het maxipubliek heeft niet altijd behoefte aan participatie en kan lastig zijn om het maxipubliek dat wél meedoet actief mee te laten doen. Daar komt bij dat als er over een bepaalde tijdsperiode input verzameld wordt er hoge kans is op uitval.
• In het maxipubliek zijn jonge en technisch onderlegde burgers vaak oververtegenwoordigd. Dat heeft te maken met de vaak complexe informatie die de organisatie van een burgerberaad digitaal beschikbaar stelt te lezen, te verwerken en hier eventueel op te reageren.
• Politiek betrokken en actieve burgers zijn vaak over-gerepresenteerd onder de groepen van het maxipubliek die worden bereikt. Dat zou kunnen worden verklaard door de tijd of toegang die burgers hebben tot (digitale) media om de informatie uit het burgerberaad te kunnen bestuderen of de sociale normen: Is het gangbaar in de eigen sociale kring om betrokkenheid te tonen bij maatschappelijke vraagstukken?

Betrek de maatschappij doelgericht en vanuit het perspectief van de burger

Concluderend kan gesteld worden dat het betrekken van het maxipubliek bij een burgerberaad cruciaal is voor de doorwerking ervan in de maatschappij. Uit het leernetwerk bleek dat professionals die betrokken zijn bij de organisatie van een burgerberaad, nog weinig doelgericht bezig zijn met het betrekken van het maxipubliek en dat hun activiteiten zich vaak nog beperken tot communicatie uitingen. Om tot een daadwerkelijk betrokken maxipubliek te komen is het van belang om het maxipubliek niet alleen te informeren en motiveren, maar ook om hen in staat en in de gelegenheid te stellen om daadwerkelijk betrokkenheid te tonen.

Dit blog is gebaseerd op kennis uit onderzoek en uit gesprekken met het leernetwerk. Dit blog is geschreven door Guillaume Straatjes en Willemijn Vermeer in samenspraak met de consortiumpartners van het leernetwerk Christine Bleijenberg, Marianne van Bochove (De Haagse Hogeschool), Maria Kapteijns, Gertjan de Groot en Reint Jan Renes (Hogeschool van Amsterdam).